Popliedjes over licht voor donkere dagen
Zo af en toe hoor ik ze: liedjes waar je kippenvel van krijgt. Het is niet alleen goede muziek, maar het raakt me dieper. Liedjes die weten te verwoorden wat me op dat moment bezighoudt of iets in mij losmaken. De vakantieperiode is een mooie tijd om een aantal van deze liedjes te delen. Zoals het nummer van Neil Young ‘Hey, hey, my my’ (1979) dat ik onlangs hoorde. Vooral de zin better to burn out than to fade away kwam enorm binnen en ik kreeg er spontaan kippenvel van. Vooral omdat deze zin een heel ander licht werpt op burn-out. Thuis ging ik googelen waarom Young dit nummer heeft gemaakt. In de tekst poogt Young de geest van de rock and roll weer terug in de fles te krijgen. Young was in die periode namelijk een deel van zijn artistieke levenskracht kwijtgeraakt. Het was een tijd dat er meer aandacht kwam voor vakmanschap, perfectie en de vorm van de popmuziek. Dat had te maken met allerlei cross-overs met theater, film en klassieke muziek. Daarnaast werd rock and roll ingehaald door de punkbeweging die volop bezig was om Youngs generatie popmuzikanten weg te zetten als te oud, te saai of te intellectueel. Geen wonder dus dat Young in dit nummer vooral verlangt om de wilde en pure kant van rock and roll in ere te houden. Mooi is hoe Young in dit nummer twee muzikanten met naam en toenaam noemt: Johnny Rotten en Elvis Presley. Legendarische muzikanten die ieder op zijn manier rock and roll tot volle bloei hebben gebracht. The King is voor veel muzikanten een groot voorbeeld geweest. Zoals voor Paul Simon.
Troubled water
Voorjaar 1969: Bobby Kennedy en Martin Luther King zijn vermoord. Rassenonlusten barsten los in heel Amerika. De oorlog in Vietnam is op z’n hoogtepunt en eist levens van ontelbaar veel Amerikaanse jongens en mannen. In deze tijd ontstaat een van de meest bekende popliedjes als Paul Simon, een gevoelige singer-songwriter, op zoek is naar woorden van hoop en troost. Het verhaal gaat dat hij vanuit het raam van zijn appartement in New York naar de East River starend de volgende tekst zingt die hij al een tijd in zijn hoofd heeft. When you’re weary/Feeling small/When tears are in your eyes/I will dry them all. Maar na deze veelbelovende openingszinnen wordt het stil en Simon geeft later toe dat hij zelf mentaal vastzat: Overal waar ik kwam, leidde dat weer naar een plek waar ik niet wilde zijn. Wat hem uiteindelijk inspireerde om dit ‘kleine gospelnummer’, dat uitgroeide tot een van de meest iconische popliedjes, af te maken, was een album van de zuidelijke gospelgroep The Swan Silvertones. Iedere keer als hij thuiskwam, zette hij deze plaat op en verwerkte de taal en de sfeer van de gospels in zijn eigen nummer. Simon wordt diep geraakt door de haast Bijbelse tekst van de leadzanger: Ik zal jouw brug over diep water zijn, als je op mijn naam vertrouwd’. De rest is geschiedenis. Overigens komt de versie van Elvis Presley (ook uit 1970) misschien nog wel het dichtst bij de originele gospelversie van The Swan Silverstones. Hier is de versie van Elvis te beluisteren: ‘Bridge over troubled water’.
Loslaten
Een van de meest indrukwekkende concerten die ik heb bezocht, was die van Eddie Vedder in mei 2017. Het was onzeker of het concert wel door zou gaan. Vlak voor de start van zijn Europese concerttour had Vedders goede vriend Chris Cornell een eind aan zijn leven gemaakt. Hij vloog terug naar de VS om de begrafenis van deze voorman van Soundgarden en Audioslave bij te wonen. Het concert in Amsterdam ging de dag erna toch door. Bij aanvang van het optreden was het muisstil in de zaal. Iedereen wist wat er was gebeurd en wachtte in spanning af wat de zanger van Pearl Jam over de dood van zijn vriend zou zeggen. Tijdens het optreden is Vedder in zichzelf gekeerd en zegt weinig. Hij laat vooral de muziek spreken. Op een gegeven moment laat hij zich ontvallen dat hij zich slecht voelt en zegt: Healing takes time. Let it be with music. Let it be in Amsterdam. Iedereen begrijpt onmiddellijk wat hij bedoelt. In een reeks prachtige en ontroerende liedjes herdenkt hij vervolgens zijn muzikale metgezel. Tijdens het nummer I’m so tired Is Vedder op zijn best. Alleen op een traporgel met een hartverscheurende en breekbare stem. In de volle zaal kun je een speld horen vallen. Ik moet terugdenken aan een paar jaar daarvoor toen ik me zo uitgeput voelde, geen enkele fut meer had om te werken, niet meer kon slapen en ik niet anders kon doen dan me ziek te melden. De functie van directeur bleek niet bij mij te passen. Herkenning vind ik in de tekst van mijn favoriete nummer ‘Society’. Hierin zingt Vedder over meer willen dan je hebt en meer hebben dan je denkt. Het nummer ‘Society’ is overigens afkomstig uit de film ‘Into The Wild’ (2007). Deze film gaat over een man die de wereld waarin hij leeft, zat is en een radicale keuze maakt. Hij laat alles achter en trekt de wildernis in. Daar komt hij anderen tegen, maar vooral zichzelf. De film gaat over loslaten wat je hebt en het leven aangaan zonder te weten wat er gaat gebeuren. Ik herken mezelf hierin: het met lege handen komen te staan en dan erop leren vertrouwen dat er zich iets nieuws zal aandienen.
Fix you
Een songtekst die iets vergelijkbaars ook zo treffend onder woorden brengt is ‘Fix you’ van Coldplay. De leadzanger Chris Martin schreef dit nummer in 2002 toen het leven van zijn toenmalige vrouw op zijn kop stond vanwege het overlijden van haar vader. De songtekst gaat over verlies, hulp bieden in tijd van nood en leren van je fouten. Nadat ik zelf ziek was geworden, en noodgedwongen thuis kwam te zitten, kreeg dit nummer voor mij nog meer betekenis. Vooral de eerste zinnen weten me nog steeds te raken: When you try your best, but you don't succeed. When you get what you want but not what you need. When you feel so tired, but you can't sleep. Het biedt me troost als ik terugkijk op die periode. Daarnaast hoor ik bemoediging in de zin dat je nooit iets zult weten als je het niet probeert. Mooi is de opbouw in dit nummer: het begint langzaam en ergens in het midden komt het tot extase. Het is als een soort stroomversnelling waarbij veel energie vrijkomt. Dat heb ik tijdens concerten meerdere keren ervaren bij het horen en zien van dit nummer. Het visuele aspect is de laatste jaren belangrijk geworden in de muziek van Coldplay. Vooral het licht in de song ‘Fix you’: licht zal je naar huis zal leiden. Het verhaal gaat dat in de buurt waar de bandleden opgroeiden, een grote schijnwerper brandde op een hoog gebouw als het donker werd. Bewoners wisten daardoor dat ze dan weer bijna thuis waren. Licht als een baken.
Crack in everything
Met licht sluit ik dit artikel af. Beter kan dit naar mijn idee niet dan met de legendarische zin van Leonard Cohen: there is a crack in everything, that’s how the light gets in … Deze is afkomstig uit het nummer ‘Anthem’, dat gaat over dat je goed bent zoals je bent. Dat sluit mooi aan bij het motto van deze website: ‘zijn met wat is’. De zin a crack in everything … komt voor in een oud verhaal over een man die zijn been verloor. Hij trok zich terug in een klooster. Zijn boosheid op het leven en zijn gebrokenheid weerspiegelden zich in de tekeningen die hij maakte van gebarsten vazen en andere beschadigde dingen. In de loop van de tijd vond hij innerlijke rust en veranderde zijn visie op het leven. Toch bleef hij kapotte vazen tekenen. Zijn leermeester vroeg op een dag aan hem: teken je de vazen nog steeds met barsten erin. Voel je je nog niet geheeld? De man antwoordde: Jawel, en datzelfde geldt voor de vazen. Via de scheur komt het licht binnen.